Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Eserler Sergisi

VAKFİYELER - BEZMİÂLEM VÂLİDE SULTAN ODASI
 
ESER ADI
Sultan Abdulmecid'in Valide-i Muhteremeleri Bezm-i Alem Valide Sultan Vakfiyesi
TARİH
H. 1257 / M. 1841
FONU
TKG.KK.VKF. Cd.141
DÖNEM
Abdülmecid
DİLİ VE YAZI SİTİLİ
Osmanlıca, Yazı Sitili: Rika kırması, Nesih, Siyakat Hattı
EBAT
19 x 43
SAYFA
135
AÇIKLAMA

XIX.yüzyılın başlarında dünyaya gelen Bezmiâlem Valide Sultan Abdülmecit'in annesidir.1839 tarihinde Sultan II. Mahmut'un ölümü üzerine oğlu şehzade Abdülmecit (1839-1861) tahta çıkmış ve "Valide Sultan" unvanını almıştır. Lüks ve israfın arttığı dönemde, kendisine tahsis edilen gelirlerle on beş vakıf kurmuş olması, halkı ve Abdülmecit’i çok etkilemiş, büyük itibar görmüştür.
Bezm-i Âlem Valide Sultan Evkafının ilk vakfiyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü İsmail Hakkı Konyalı Kütüphanesi'nde tıpkıbasım olarak bulunmaktadır. Bu vakfiye ile sonradan düzenlenecek on üç vakfın, yönetim ve tahsisat işleri belirlenmiştir. Diğer vakfiyelerde sadece vakıflara ait gelir kaynakları yer almaktadır.   
Sergi Salonun teşhirinde bulunan belge, Bezm-i Âlem Valide Sultan Vakfiyesi'nin  (H) 1275 - (M) 1841 tarihinde düzenlenmiş mufassal tahrir defteridir. Yüz otuzbeş sayfalık tezyinatlı defter şeklinde düzenlenmiş metin, kahverengi deri ile ciltlenmiştir. Cilt kapakları altın yaldızla çekilmiş, üç sıra cetvelle çerçevelenmiştir.
Defterin başlangıç kısmında; Abdülmecid’in altın yaldızla çekilmiş tuğrası ve serlevha sayfası yer almaktadır. Serlevhası sayfası batılılaşma dönemi süsleme etkisinin görüldüğü tezhip kompozisyonu; pano içersine yerleştirilmiş simetrik kompozisyonda pembe gölgeli dört gül buketi, tepelik kısmında rokoko etkili kıvrımlı uzun hacimli yapraklar, mavi kurdeleyle büyük bukete dönüştürülmüş çok renkli natüralist çiçeklerinden oluşmaktadır. Zemin sarı ve turuncu renkli tarama dallarla çevrelenmiş ayırma bulutları ile beyaz iki paftaya bölünmüştür. İlk paftada defterhaneye kayıt olmasını buyuran 1843 (M) tarihli vâsile ikinci paftada ise “Bismillahirrahmanirrahim” metni bulunmaktadır. Yazı alanın dışında kalan her iki sayfadaki kenar boşlukları, sıvama altınla mührelenmiştir. Kırmızı ile merkezlendirilmiş, üstübenç beyaz boya ile yapılmış natüralist çiçek ve dallar, sonsuzluğu kucaklayabilecek gücü, azameti sembolize edercesine yukarıdan aşağıya doğru ”s” şeklinde akarak, raport (ulama) kompozisyonunu oluşturmuştur. 
Nesih hatlı yazı alanı; iki ince kırmızı cetvel ile sınırlandırılmış, “zerenderzer ” (altın üzerine altın) teknikli, stilize çiçek motifli bordür zencerekle, kenar süslemelerinden ayrılmıştır. Sağ sayfada on yedi, sol sayfada ise yirmi altı satır bulunmaktadır. Cümlelerin arasında, her birinin farklı olduğu yetmiş yedi adet senberk, pençberk, şeşhane, rumi ve mücver motifli nokta (vakfe) kullanılmıştır. Sol sayfanın alt kımında iki adet pempe çiçek buketi ile tezhip bir bütünlük içinde tamamlanmıştır.
Serlevhanın alt kısmındaki metinde Allah’a hamd ve Hz. Muhammed’e (SAV) salât ve selamla birlikte mülkiyet ile ilgili Kuran-ı kerimin 26.ayeti olan Ali İmran’ın bir kısmı kullanılmıştır. Metinin ilerleyen kısımlarında; mülk bağışlayarak vakfı kuran kişilerin kazandıkları sevaplar, cennetteki yerleri, hayrattan doğan sevapların padişah ve ailesine bağışlanması gibi konular ele alınmıştır. Siyakat hattının kullanıldığı 3 ila 131 sayfalar arası, asıl metinin yer aldığı kısımdır. Burada Kocaeli Sancağı, Yaros Nahiyesi, Paşaköy karyesi, Mihal Paşa karyesi ve Beykoz tâbî' Bodos Karyesindeki Harmankaya Karyesi, Kanlıca Karyesi vb. karye (köy) sınırları içinde bulunan mülklerin cinsi, sahibi, yüzölçümü ve elde edilen gelirler tek tek tespiti yapılmış ve o dönemdeki idari sınırları içindeki konumları belirtilmiştir.